‘แสง’ กับความลับของ ‘เงา’

‘Louis Kahn’ ผู้ได้ชื่อว่าเป็นปรมาจารย์แห่งการใช้แสงในงานสถาปัตยกรรม เขาถือว่าแสงเป็น “ผู้ให้สำหรับทุกสิ่งอย่าง” ซึ่งเขาเคยกล่าวไว้ว่า “เพราะวัสดุทั้งหมดในธรรมชาติ ภูเขา ลำธาร และอากาศ ล้วนเกิดขึ้นได้จากแสง มวลที่อยู่ตรงจุดนี้เรียกว่าวัตถุ วัตถุทำให้เกิดเงา และเงานั้นเป็นของแสง”

จากคำกล่าวนี้ ทำให้เรารู้ว่าแสงเป็นตัวสร้างวัสดุ และจุดประสงค์ของวัสดุคือการทำให้เกิดเงา และเงาดำก็เป็นส่วนหนึ่งของแสงโดยธรรมชาติ “เราควรอ่านผังของอาคารให้เหมือนความกลมกลืน ของพื้นที่ว่างในแสงสว่าง แม้แต่พื้นที่ที่ตั้งใจจะมืดก็ควรมีแสงสว่างเพียงพอจากช่องเปิดต่างๆ แต่ละพื้นที่จะต้องถูกกำหนดโดยโครงสร้างและลักษณะของแสงแบบธรรมชาติ” เขาจึงมุ่งความสนใจไปที่ผลกระทบของแสงทั้งหมด ไม่ใช่แค่เพียงจากต้นกำเนิดที่เราสร้างขึ้นเท่านั้น “แม้แต่ห้องที่ต้องมืดมิด ก็ยังต้องมีแสงส่องถึง เพื่ออย่างน้อยก็รู้ว่ามันมืดมิดแค่ไหน” เขากล่าวต่อ

“ความลึกลับของเงา” ยังเชื่อมโยงกับความเงียบและความกลัว ในขณะที่ความมืดทำให้เกิดความไม่แน่นอนในการมองไม่เห็น หรืออันตรายที่อาจเกิดขึ้น แต่ก็เป็นแรงบันดาลใจอย่างลึกลับได้ด้วย เราไม่ได้ออกแบบอาคารเพียงเพื่อปกป้องผู้ใช้งานจากแสงแดด แต่เพื่อปกป้องความศักดิ์สิทธิ์ของเงา พื้นที่ภายนอกเป็นของดวงอาทิตย์ แต่พื้นที่ภายในเป็นของผู้คนและการใช้งาน

ซึ่ง ‘เงา’ ก็เป็นองค์ประกอบหนึ่ง สำหรับการตกแต่งพื้นที่ภายในได้เช่นกัน เมื่อเราเคลื่อนตัวออกห่างจากแหล่งกำเนิดแสงมากขึ้น แสงจะค่อยๆ หรี่ลง แต่เงาจะชัดลึกขึ้น การไล่ระดับที่ยอดเยี่ยมระหว่างทั้งสองทำให้ทั้งห้องเกิดความงามขึ้นได้ ตัวอย่างเช่น เมื่อเดินขึ้นไปบนบ้านญี่ปุ่นแบบดั้งเดิม จะสังเกตเห็นชายคาขนาดใหญ่ยื่นออกไปด้านนอก เพื่อทำหน้าที่เก็บแสงโดยตรงไว้สำหรับการตกแต่งภายใน แสงที่เข้ามาในบ้านจะเป็นแสงที่สะท้อนจากวัตถุภายนอก

ศาสตราจารย์ด้านสถาปัตยกรรม ‘Juhani Pallasmaa’ ได้เขียนในบทความ Dwelling in Light ของเขาไว้ว่า “เงามีความสำคัญเนื่องจากพวกมันจำกัดการมีอยู่ของแสง มันกำหนดความลึกและความคมชัดของการมองเห็น สิ่งนี้ตอบสนองความต้องการความเป็นส่วนตัวของผู้อยู่อาศัย แต่ยังช่วยเพิ่มความรู้สึกอ่อนไหวด้านความสวยงามได้ด้วยกัน”